ورزشکاران مجبور هستند که در فصل گرما نیز به ورزش‌های مورد علاقه خود ادامه دهند. با توجه به اینکه در فصل تابستان شیوع برخی بیماری‌ها شایع‌تر است پس باید این بیماری‌ها را به‌خوبی بشناسیم.
همزمان با آغاز فصل گرما برخی بیماری‌ها شیوع بیشتری پیدا کرده وحتی همه‌گیر می‌شوند زیرا حرارت و رطوبت دو عامل مهم در رشد و تکثیر بسیاری از باکتری‌ها، ویروس‌ها و بیماری‌های انگلی هستند. از جمله بیماری‌هایی که در فصل تابستان شایع است و در خانواده‌هایی که مسائل بهداشتی را رعایت نمی‌کنند حداقل یک مورد از این بیماری مشاهده می‌شود عبارتند از : اسهال و استفراغ، مسمویت‌های غذایی، بیماری‌های باکتریایی و انگلی، گرما زدگی وحتی سرطان پوست، بیماری‌های عفونی و...
اینک به‌طور اختصار به شرح این بیماری‌ها و راه‌های پیشگیری ودرمان آنها می‌پردازیم:
1. اسهال واستفراغ Diarrhea & Vomiting
این بیماری در فصل گرما به ویژه در کودکان و شیرخواران و سپس در بالغین بسیار شایع است. علت این بیماری می‌تواند ویروسی، باکتریایی یا انگلی باشد زیرا در فصل تابستان در صورت عدم رعایت اصول بهداشت فردی و اجتماعی از طریق آب، غذاهای آلوده، میوه نشسته، سبزی‌های آلوده، غذاهای لبنی فاسد وانتقال بیشتر میکروب‌ها توسط مگس، پشه وسایر عوامل مداخله‌گر، میکروب‌ها وارد بدن می‌شود و در مخاط روده جایگزین می‌شوند و به دلیل ترشح مواد سمی از این میکروب‌ها و انگل‌ها مخاط روده دچار تورم والتهاب می‌شود و سبب ازدیاد ترشحات روده‌ای واختلال در جذب مواد غذایی و مایعات می‌شود. تعدادی از میکروب‌ها هم که به عنوان میکروب‌های طبیعی در روده کوچک و بزرگ زندگی می‌کنند از این ضعف ایمنی وگوارشی بدن سوء استفاده می‌کنند و آنها نیز به عنوان عامل بیماری‌زا عمل می‌کنند.
تعدادی از این عوامل مولد اسهال خونی هستند از جمله : باکتری‌هایی چون شیگلا، اشریشیای مهاجم یا انگل‌هایی چون آمیب و برخی دیگر مولد اسهال حاد هستند از جمله بیماری‌هایی مانند وبا، تب تیفوئید (سالمونلا) یا بیماری‌های ویروسی که مولد اسهال به ویژه در شیر خواران هستند.
علائم بالینی که یک بیمار دچار اسهال و استفراغ می‌تواند داشته باشد عبارتند از : تب، لرز، سردرد، بی‌اشتهایی، احساس کوفتگی عمومی بدن، تشنج، درد و پیچش پایین شکم همراه با اسهال و استفراغ و تهوع.
***درمان
مهم‌ترین عامل در درمان اسهال و استفراغ باید براساس جبران آب و الکترولیت‌های بیمار باشد و سپس درمان آنتی‌بیوتیکی که بر اساس نوع کشت آزمایشگاهی و درمان اختصاصی مربوطه است. به‌طور کلی اکثر اسهال‌های حاد میکروبی نیازی به درمان آنتی بیوتیکی ندارد بلکه تزریق مایعات داخل وریدی کلرید سدیم یا محلول رینگر لاکتات و همچنین محلول‌های الکترولیتی خوراکی حاوی گلوکز و سدیم و کلروپتاسیم و بیکربنات (ORS ) یا دیفنوکسیلات و کدئین ضرورت دارد.
***پیشگیری
مهم‌ترین اصل در پیشگیری، رعایت بهداشت فردی و اجتماعی و در رأس آن استفاده از آب آشامیدنی سالم است، از دیگر موارد می‌توان عدم تماس با حیوانات خانگی، عدم استفاده از وسایل و ابزار بهداشتی، عدم مصرف هر نوع خوراکی فاسد، آلوده و مشکوک یا سبزی‌های خام و نشسته را نام برد. برای پیشگیری از اسهال مسافران، که در فصل تابستان بسیار شایع است، گاه باید از آنتی بیوتیک‌ها و تتراسایکلین یا داکسی سایکلین به ویژه در سفر به مناطقی که از نظر اقلیمی یا اجتماعی و بهداشتی، تفاوت محسوسی با موطن فرد داشته باشند، استفاده کرد.
2 . مسمومیت‌های غذایی (Food Toxicity )
بسیاری از ورزشکاران در فصل تابستان به مسابقات یا اردوهای داخلی و بین المللی اعزام می‌شوند در نتیجه باید از مسمومیت غذای مصرفی آگاهی کامل داشته باشند.
این بیماری که در تابستان بسیار شایع است در اثر مصرف غذاهای فاسد و آلوده به انواع میکروب‌ها، در بین گروهی از افراد یک خانواده ویا در یک مجموعه افراد که در یک جشن، میهمانی یا اردو هستند بروز می‌کند.
مصرف غذاهای رستوران‌های بین شهری که در آنها اصول فریزر غذایی رعایت نمی‌شود و غذاهای پروتئینی از روزهای قبل در معرض گرما و مواد بیماری زا قرار گرفته ومستعد عفونت است، یا حتی در منازل شخصی، که به دلیل قطع برق، اغذیه داخل یخچال فاسد شده است و رعایت دقیق مصرف آنها صورت نمی‌گیرد، یا مصرف کنسرو فاسد و میوه‌هایی که بخشی از آنها فاسد و لهیده شده و شیرینی‌هایی که چند روز از تهیه آنها گذشته است، رخ می‌دهد که در این صورت عدم تحمل غذایی رخ می‌دهد و سموم معدنی مثل نیتریت سدیم وسموم آلی مانند قارچ‌ها و صدف‌های سمی وارد بدن می‌شوند و همراه با سایر مواد سم‌زا مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد بیماری می‌کنند که در این میان سم بوتولیسم بسیار خطرناک و کشنده است.
***علائم
بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ و اسهال وگاهی تب، دل درد، ضعف، وکسالت .
***درمان
ترمیم آب و الکترولیت‌های از دست رفته و در صورتی که شوک یا اختلال تنفسی رخ داده باشد، باید در بخش اورژانس بیمارستان آنها را برطرف کرد و هنگامی که به تشخیص بوتولیسم مشکوک باشیم باید آنتی توکسین پلی والان بیماری نیز تزریق شود. تجویز آنتی بیوتیک ضرورتی ندارد مگر اینکه در کشت آزمایشگاهی مدفوع، میکروب‌ها مشخص شوند.
***پیشگیری
عدم مصرف غذاهای پروتئینی، هیدرات کربنی، چربی‌های مشکوک، وحرارت دادن حداقل 20 دقیقه‌ای غذاهای کنسروی و رعایت بهداشت در مورد غذاهای داخل یخچال و غذاهایی که در میهمانی‌ها به‌طور گروهی مصرف می‌شوند.
3.بیماری‌های باکتریایی و انگلی Bacterial & Parasit Diseases
هر چند که ورزش سبب تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر ویروس‌ها و میکروب‌ها و انگل‌ها می‌شود ولی بایستی از بروز برخی بیماری‌ها غافل نشویم و از علل و درمان آن آگاهی کامل داشته باشیم.
تعداد کثیری از باکتری‌ها و انگل‌ها برای رشد و تکثیر خود نیاز به دمای مناسب دارند. بدین منظور اکثر این میکروارگانیسم‌ها در فصل‌های سرد به صورت نهفته و کمون باقی می‌مانند و در فصول گرم سال به رشدی تصاعدی می‌پردازند، مانند عفونت‌های گلو، دستگاه گوارش وتناسلی، پوست وخون.
بیماری وبا که با یک اسهال حاد عفونی آغاز می‌شود در اثر آلودگی غذا یا مایعاتی که به طریقی با مدفوع بیماران ناقل میکروب در تماس هستند به وجود می‌آید و میکروب در روده کوچک مولد ترشح سم و باعث بروز ترشح شدید آب وکلر در روده و کاهش جذب مجدد سدیم می‌شود که شاید حجم مدفوع خارج شده در 24 ساعت به 15 لیتر هم برسد که اگر درمان فوری صورت نگیرد در پنجاه درصد موارد کشنده است و به راحتی نیز همه گیر می‌شود. واکسن وبا نیز گاه مفید است اما نقش اساسی را باید در بهداشت آب و غذاها و حرارت دادن وسایل در معرض خطر دانست و درمان به صورت آب والکترولیت تراپی از راه ورید وتجویز تتراساکلین است. بیماری‌های انگلی از جمله کرمک که در کودکان شیوع فراوان دارد، حتی در هوای خشک نیز می‌تواند از راه هوا وارد دهان شود و تخم مربوطه سپس در روده‌ها جایگزین می‌شود و مراحل رشد خود را طی می‌کند.
عفونت‌های چشمی در فصل تابستان به دلیل آلودگی هوا و ورود گرد و غبار به چشم ومساعد کردن ملتحمه چشم برای حساسیت وعفونت نیز به ویژه در افرادی که مستعد هستند، از جمله افراد دیابتی ویا افراد مسن وکودکان که آسیب پذیرند، شایع است. عفونت‌های ویروسی مانند تبخال تناسلی نیز در فصل تابستان به ویژه در افراد مونث که لباسهای تنگ و چسبیده می‌پوشند از شیوع بالایی برخوردار است.
4 .گرما زدگی (Heat –Stroke )
گرمازدگی در ورزشکاران و به‌ویژه در سطوح قهرمانی و حرفه‌ای شیوع بالایی دارد زیرا آنان مجبورند به تمرینات و برنامه‌های ورزشی خود حتی در روزهای داغ تابستان هم ادامه دهند.
گرمای زیاد سبب اتساع عروق محیطی و ازدیاد ضربان قلب و تولید عرق فراوان می‌شود و اگر فرد در چنین وضعیتی به حالت ایستاده و بی‌حرکت بماند احتمال بروز سنکوپ وجود دارد و فعالیت عضلانی متوسط تا حدی می‌تواند از این حالت جلوگیری کند. در برابر گرما، از دست دادن مایعات از بدن حتی به 4 لیتر در ساعت نیز می‌رسد و اگر این وضعیت ادامه داشته باشد وفعالیت بدنی شدید مثل دویدن یا کارهای عضلانی و حمل و نقل اجسام نیز به آن افزوده شود سبب بروز از دست دادن ناگهانی شعور ونارسایی مرکز حرارت در مغز وتب شدید و قطع تعریق می‌شود. این حالتها در افرادی که بیماری‌های قلب وعروقی، الکلیسم و چاقی نیز دارند شدت بیشتری دارد.
***علائم
سردرد، سرگیجه، تهوع، حالت تیرگی شعور،تشنج، اختلال بینایی، اغما، گرم شدن پوست بیمار ونبض سریع . این حالتها در حین مسافرتها در فصل تابستان در صورت گرمای شدید شهرها یا خیابان‌های بین دو شهر یا در ارتفاعات در اثر کوهنوردی و ورزش‌های گوناگون نیز رخ می‌دهد.
***درمان
در درجه اول کاهش سریع دمای بدن با انتقال فرد گرما زده به مکانی سایه و خنک، بیرون آوردن لباس‌ها و پاشیدن آب به تمام بدن ومالیدن الکل، در برابر باد قرار دادن یا باد زدن او . در اولین فرصت، استفاده از وان آب سرد، کیسه یخ وحوله سرد ضروری است. برای کنترل لرز و هذیان و تحمل مراحل درمان در صورتی که بیمار به هوش است باید از 50 ـ 250 میلی گرم کلرپرومازین از راه عضلانی استفاده شود. راه تنفس بیمار نیز باید باز باشد و اکسیژن رسانی نیز کامل شود.
5 . سرطان پوست (Skin Cancer )
ورزشکارانی که تقریباٌ اکثر مناطق پوست بدنشان در حین ورزش، مستقیماً در برابر تابش نور شدید خورشید قرار داشته باشد باید مواظب بروز سرطان پوست باشند و علاوه بر استفاده از لباس مناسب، از کرم‌های ضد آفتاب هم استفاده کنند.
امروزه در پزشکی به اثبات رسیده است که عامل اساسی در بروز سرطان پوست، قطعاً اشعه ماورای بنفش خورشید است.
البته برای بروز سرطان پوست از نوع سرطان سلول‌های سنگفرشی و سلول‌های بازال باید این اشعه برای سالیان متمادی بر بدن بتابد و اشعه به‌طور تجمعی در بدن ذخیره و سرطان‌زا شود که این حالت در افرادی که شغل آنها بیشتر در فضای آزاد و مقابل خورشید است و ساعات زیادی از روز را در این وضعیت قرار می‌گیرند از جمله ماهیگیران وکارگران مزارع و ساختمان‌های بلند یا افرادی که در ارتفاعات بالاتری زندگی می‌کنند بیشتر است. از طرفی سرطان پوست از نوع ملانوم بدخیم بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که برای مدتی کوتاه، مثلاً 2 هفته، برای برنزه شدن به ساحل دریا می‌روند و به‌طور مستمر آفتاب می‌گیرند و ضایعات خال مانند سیاه یا قهوه‌ای تیره در پوست آنها ایجاد می‌شود که منجر به زخم شدن و خونریزی می‌گردد.
البته آفتاب معمولی روزانه، برای عموم مردم برای حدود نیم ساعت به ویژه برای افراد مؤنث بالای 45 سال مفید است زیرا خانم‌های چندزا در طول دوران حاملگی مقداری از کلسیم استخوانشان به جنین منتقل می‌شود و در سنین بالای 45 سال، دچار علائم استئوپورز می‌شوند و گهگاه دردهای استخوانی و عضلانی و ضعف و خستگی در آنها بروز می‌کند.
دکتر لطفعلی پورکاظمی- رئیس فدراسیون پزشکی ورزشی